การเลิกสนธิสัญญาระหว่างประเทศ ศึกษากรณีMOU 43

ตามที่ปรากฎข้อสัญญาต่างๆ ตาม mou 43 ในส่วนของการเลิกสัญญาที่มีปัญหาว่าจะกระทำได้หรือไม่ ขอสรุปเนื้อหาไว้ดังนี้ 1. เอ็มโอยู ฉบับนี้มีวัตถุประสงค์และเจตนารมณ์เพื่ออะไร เจตนารมณ์หลักของเอ็มโอยูฉบับนี้คือเพื่อกระชับมิตรและความสัมพันธ์ ดังนั้น จึงนำมาซึ่งการเจรจาหากประสบหรือพบปัญหาจากเอ็มโอยูฉบับนี้ ตามที่ปรากฎในข้อ 8 แห่งเอ็มโอยูนี้ว่า ให้ระงับข้อพิพาท "โดยสันติวิธี" ด้วยวิธีการปรึกษาหารือหรือการเจรจา อีกทั้งไม่ปรากฎพบว่า เอ็มโอยูฉบับนี้มีข้อสงวนให้ฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งเลิกสัญญาได้แต่เพียงลำพัง ซึ่งอาจจะเป็นเพราะต้องการกระชับสัมพันธ์ ทำอะไรก็ตกลงร่วมกัน เหมือนคนจะแต่งงานกัน อะไรก็ได้นะที่รัก มีอะไรเราจะปรึกษากัน จัดการทรัพย์สินร่วมกัน ลองมาดูกฎหมายไทยเปรียบเทียบ

เอ็มโอยูใดๆ ก็เหมือนกับการที่คนสองคนแต่งงานกัน เหมือนกันอย่างไรหรือคะ เหมือนกันตรงที่ 1. ทั้งการสมรสและการทำเอ็มโอยูเป็นเรื่องของนิติกรรมสัญญา นิติกรรมสัญญาคือ การกระทำใดๆ ที่ทำลงด้วยความสมัครใจ (ในตัวบทเขียนว่าใจสมัคร) ไม่ขัดต่อกฎหมาย กล่าวคือ ไม่ผิดกฎหมาย เช่น การสมรส การซื้อขาย แต่ถ้าซื้อขายอาวุธเถื่อนนี่ไม่ใช่นิติกรรมแล้วเพราะขัดต่อกฎหมาย และมีผลทางกฎหมายในการก่อ เปลี่ยนแปลง โอน สงวน หรือระงับสิทธิ ดังนั้น การสมรสกับเอ็มโอยูจึงเป็นเรื่องของสัญญาเหมือนกัน 2. ทั้งการสมรสและการทำเอ็มโอยูเป็นเรื่องของคนสองคน การสมรสเป็นเรื่องของชายหญิงคู่สมรส เอ็มโอยูเป็นเรื่องของคนหนึ่งชื่อประเทศไทย อีกคนหนึ่งชื่อประเทศกัมพูชา 3. ทั้งการสมรสและการทำเอ็มโอยูเป็นเรื่องของความสมัครใจและตกลงทุกอย่างร่วมกันของคู่สัญญา ในการสมรสต้องได้กระทำโดยความสมัครใจจะสมรส ในการทำเอ็มโอยูก็เช่นกัน ต้องสมัครใจในการจะทำสัญญาร่วมกัน ทุกอย่างต้องร่วมกัน เหมือนคู่สมรส ต้องร่วมกันในทุกอย่าง เช่น ร่วมประเวณี (อันนี้ไม่ทะลึ่งเพราะหากไม่มีการร่วมประเวณีศาลเคยพิพากษาแล้วว่ามิได้มีเจตนาจะสมรส เกิดขึ้นกรณีสมรสเพื่อสัญชาติ) ร่วมกันจัดการทรัพย์สิน ร่วมกันเลี้ยงดูบุตรฯลฯ เอ็มโอยูก็เช่นกัน ทุกอย่างต้องร่วมกัน เช่น ร่วมกันปักปันเขตแดน ร่วมกัน ฯลฯ 4. ทั้งการสมรสและการทำเอ็มโอยูจะเปลี่ยนแปลงใดๆ ไม่ได้ ทะเบียนสมรสนี้หากก่อนสมรสมิได้มีการทำสัญญาก่อนสมรสว่าให้ฝ่ายใดมีอำนาจจัดการทรัพย์สินตามลำพัง การจัดการทรัพย์สินต้องเป็นไปตามที่กฎหมายบํัญญัติตามมาตรา 1476 คือจัดการร่วมกัน เอ็มโอยูก็เหมือนกัน เมื่อทำเอ็มโอยูแล้วจะเปลี่ยนแปลงแก้ไขใดๆ โดยปราศจากความยินยอมของทั้งสองฝ่ายไม่ได้ 5. ทั้งการสมรสและการทำเอ็มโอยูจะยุติสถานภาพได้ ต้องตกลงร่วมกัน คือ การสมรสต้องหย่ากันด้วยความยินยอมของทั้งสองฝ่าย ในเมื่อสมัครใจแต่งต้องสมัครใจหย่า หากไม่ยอมหย่าแต่มีเหตุหย่าตามมาตรา 1516 สามารถฟ้องหย่าได้ เป็นการบังคับให้หย่าโดยอาศัยอำนาจศาล เอ็มโอยูก็เช่นกัน เมื่อจะเลิกต้องทำร่วมกัน เมื่อจูงมือกันทำสัญญาจะเลิกสัญญาต้องจูงมือกัน หากไม่ยอมเลิกสามารถใช้อำนาจศาลได้หากมีข้อสงวน แต่นี่เอ็มโอยู ไม่มีข้อสงวนใดๆ

การยกเลิกเอ็มโอยู จึงต้องกระทำลงโดยความสมัครใจของทั้งสองฝ่ายเท่านั้น อันนี้เป็นหลักสากลทั่วโลก หลักเดียวกันหมดค่ะ เริ่มด้วยอะไรจบด้วยอย่างนั้น เช่น กรณีศาลสั่งให้บุคคลใดเป็นคนเสมือนไร้ความสามารถ จะเลิกเป็นคนเสมือนไร้ความสามารถก็ต้องด้วยคำสั่งศาลเท่านั้น เป็นต้น ปัญหาว่า รัฐบาลไทยสามารถนำเอ็มโอยู เข้าสภาแล้วแก้ไขให้มีบทลงโทษในกรณีกัมพูชาละเมิดข้อตกลงในข้อ 5 ตามเอ็มโอยูนี้ได้หรือไม่

ตอบว่าได้ แต่สุดท้ายต้องไปถามกัมพูชาว่า เอ็งจะยอมมาแก้ข้อสัญญากับข้าหรือเปล่าเสียก่อน เพราะจุดบกพร่องในข้อ 5 คือ ไม่มีบทลงโทษ ยกตัวอย่างเช่น การถือสัญชาติหลายสัญชาติร่วมกับสัญชาติไทย อันที่จริงกฎหมาย พรบ.สัญชาติห้ามนะคะ หากถือสัญชาติอื่นต้องสละสัญชาติไทย แต่ที่ถือๆ กันได้เพราะกฎหมายไม่มีบทลงโทษค่ะ เรียกว่าเป็น Law Enforcement คือกฎหมายขาดสภาพบังคับ หากสนใจเรื่องนี้อ่านได้ที่นี่ http://natjar2001law.blogspot.com/2011/01/blog-post_08.html จึงปรากฎพบว่า คนไทยถือหลายสัญชาติ ต่างกับประเทศเยอรมัน หากต้องการถือสัญชาติเขาต้องสละสัญชาติอื่น หรือถ้าพบว่าแอบไปถือสัญชาติอื่นร่วมในภายหลังเขาจะถอนสัญชาติทันที

ปัญหาว่า เราสามารถใช้กำลังทางทหารเข้าขับไล่ประชาชนกัมพูชาได้หรือไม่ ตอบว่าได้ แต่ต้องดูผลกระทบด้วย ถามว่าต้องแคร์สายตาประเทศต่างๆ หรือไม่ อันนั้นสุดแท้แต่ความคิดใครความคิดมัน หากไม่แคร์รบไปเลย เอาบอมส์ไปลงกัมพูชาเลยก็ทำได้ รบไปไม่ต้องสนใจสนธิสัญญาอื่นๆ เช่น สนธิสัญญาเจนนิวา คนสวยไม่แคร์สื่อ จัดไปได้ แต่สุดท้ายคนที่มีเมตตาต้องมองว่าใครลำบาก และที่สุดการที่เราเอากำลังทางทหารเข้าไปจัดการรื้อถอนหรือกระทำอย่างใดๆ ก็ตาม เราเป็นฝ่ายละเมิดสนธิสัญญาและจะถูกกล่าวหาในข้อนั้นด้วยหรือไม่

แก้ปัญหาด้วยการไล่คนกัมพูชากลับให้หมด ทั้งเข้าเมืองโดยผิดกฎหมายก็เอามาลงโทษเสีย และคนที่มีใบอนุญาติทำงานก็ถอนเสียและส่งตัวกลับทำได้หรือไม่ ถ้าจะทำก็ทำได้ เราสามารถออกกฎหมายมารองรับได้ และไม่เป็นการใช้กฎหมายย้อนหลังด้วย เพราะการใช้กฎหมายย้อนหลังนั้นต้องห้ามเฉพาะการใช้กฎหมายอาญา กฎหมายอาญาคือกฎหมายที่มีโทษทางอาญาเท่านั้น การส่งตัวกลับไม่ใช่โทษทางอาญาสามารถออกกฎหมายมารองรับเพื่อขับไล่ได้ แต่ ถามเจ้าของธุรกิจที่รับแรงงานต่างด้าวเหล่านั้นหรือยัง แน่ใจหรือเปล่าว่าเขาจะไม่ออกมาประท้วงรัฐบาลอีก และหากเขาประท้วงจะแก้ไขอย่างไร อย่าลืมว่าธรรมชาติมนุษย์สนใจปากท้องตัวเองก่อนเสมอ

ปัญหาว่า มีหนทางที่จะทำให้เอ็มโอยูฉบับนี้เป็นโมฆะหรือไม่ เราต้องศึกษาเรื่องความเป็นโมฆะของสัญญาเสียก่อน

สัญญาจะเป็นโมฆะเมื่อ

ก. นิติกรรมที่มีวัตถุประสงค์เป็นการต้องห้ามชัดแจ้งโดยกฎหมาย หรือมีวัตถุเป็นการพ้นวิสัย อันนี้หลักเดียวกันทุกประเทศ ที่พันธมิตรกำลังบอกว่า เอ็มโอยูนี้ขัดต่อรัฐธรรมนูญของกัมพูชา ต้องไปพิจารณาว่าขัดจริงหรือไม่ และพิจาณาอีกว่า เมื่อขัดแล้วใครหล่ะจะยกเลิกหรือเพิกถอนได้ ไทยทำได้มั้ย อาศัยกฎหมายอะไร เช่น ไทยบอกเอ้ยนี่ขัดนะเป็นโมฆะ เขาถามกลับมาโมฆะแล้วไง การเป็นโมฆะ ไม่อัตโนมัติ ไม่ใช่ใครก็ยกขึ้นกล่าวอ้างได้ โมฆะเดียวที่ผู้มีส่วนได้เสียยกขึ้นกล่าวอ้างได้โดยไม่ต้องอาศัยคำพิพากษาของศาลคือการสมรสซ้อน ที่ผู้มีส่วนได้เสียกล่าวอ้างได้เลย ถามว่า ไทยเอาขึ้นศาลไทยให้พิพากษาว่าเอ็มโอยูนี้ขัดรฐน.กัมพูชาแล้วพิพากษาเป็นโมฆะ เอาไปยันกัมพูชาได้หรือไม่ตอบว่าไม่ได้ เพราะศาลไทยไม่มีอำนาจเหนืออธิปไตยกัมพูชา

ข. นิติกรรมมิได้ทำตามแบบที่กฎหมายบังคับไว้ อันนี้ไม่มีปัญหา เพราะเป็นไปตามแบบทุกประการ

ค. นิติกรรมที่เกิดจากการแสดงเจตนาที่ไม่ตรงกับเจตนาในใจจริง โดยที่คู่กรณีอีกฝ่ายรู้ กรณีนี้ตรงกับเจตนา เจตนารมณ์ของสัญญาเขียนไว้ชัดเจนแล้วเข้าใจดีแล้วทั้งสองฝ่าย

ง. นิติกรรมที่เกิดจากเจตนาลวง โดยคู่กรณีสมคบกันทำขึ้นเพื่อลวงคนอื่น โดยที่มิได้มีเจตนาทำนิติกรรมเพื่อให้ผูกพันทางกฎหมาย อันนี้ไม่มีการหลอกลวงกันให้เข้าทำเอ็มโอยู

จ. นิติกรรมที่เกิดโดยการแสดงเจตนา ด้วยความสำคัญผิดในสาระสำคัญแห่งนิติกรรม ไม่ปรากฎว่า สำคัญผิดในสาระสำคัญแต่อย่างใด

ฉ. นิติกรรมที่เป็นโมฆียะและถูกบอกล้างแล้ว ข้อนี้ไม่เข้า

ช. นิติกรรมที่มีเงื่อนไขบังคับหลังเมื่อเงื่อนไขสำเร็จแล้วตั้งแต่เวลาทำนิติกรรมหรือนิติกรรมที่มีเงื่อนไขบังคับก่อน ซึ่งเป็นเงื่อนไขที่ไม่อาจสำเร็จได้ เงื่อนไขยังไม่ได้ทำด้วยซ้ำไปข้อนี้ไม่เข้าอีก

ซ. นิติกรรมที่มีเงื่อนไขอันไม่ชอบด้วยกฎหมาย หรือขัดต่อความสงบเรียบร้อยหรือศีลธรรมอันดีของประชาชน ไม่ปรากฎพบว่านิติกรรมไม่ชอบด้วยกฎหมายแต่อย่างใด

ฌ. นิติกรรมที่มีเงื่อนไขบังคับก่อนและเป็นเงื่อนไขอันจะสำเร็จหรือไม่ สุดแล้วแต่ใจของลูกหนี้เท่านั้น ข้อนี้ก็ไม่เข้า

ฎ. กรณีอื่น ๆ ที่กฎหมายกำหนดไว้ ไม่มีกฎหมายเกี่ยวกับกรณีนี้กำหนดไว้อีกแล้ว

ดังนั้นต้องไปดูความเป็นโมฆะของสัญญาในประเทศกัมพูชาว่าต่างกันมั้ย โดยเบื้องต้น "ไม่น่า" ต่างกันเพราะลอกมาจากแหล่งเดียวกันหมด

ต่อมา mou นี้มีผลผูกพันในฐานะสัญญาจริงหรือไม่

mou คือ บันทึกความเข้าใจ Memorandum Of Understan ding เป็นหนังสือซึ่งฝ่ายหนึ่งแสดงความสมัครใจจะปฏิบัติอย่างหนึ่งอย่างใด และตามเงื่อนไขที่ปรากฏในหนังสือนั้นกับอีกฝ่ายหนึ่ง ในทางธุรกิจ อาจจะไม่ถือว่าเป็นสัญญาต้องทำสัญญากันอีกชั้นหนึ่งเสียก่อน แต่อย่างไรก็ดี mou คือความตั้งใจแน่วแน่ที่จะทำสัญญาตามบันทึกความเข้าใจ ในทางปฏิบัติเมื่อทำเอ็มโอยูเป็นอย่างไรแล้วจะไม่สามารถเปลี่ยนแปลงโดยลำพังได้ และสัญญาจะระบุข้อสัญญาตามเอ็มโอยูทุกประการ

แต่ในทางการทูตหรือในทางกฎหมายระหว่างประเทศ เป็น “สนธิสัญญา” ซึ่งมีสถานะเท่าเทียมและเป็นอย่างเดียวกัน “ความตกลง” (agreement) “ข้อตกลง” (arrangement) “บันทึกความตกลง” (me morandum of agreement) “พิธีสาร” (protocol) “อนุสัญญา” (Convention) ฯลฯ ดังนั้น หากบันทึกใดๆ ได้ทำตามหลักกฎหมายระหว่างประเทศแล้วไม่ว่าจะชื่ออะไรมันคือ “สนธิสัญญา” ทั้งสิ้น ผลผูกพันไม่อาจปฏิเสธหรือเล่นลิ้นได้เลย

ประเด็นที่น่าสนใจอีกประการคือ การที่กัมพูชานำคนเข้ามาอยู่ในพื้นที่พิพาท เป็นการละเมิดข้อสัญญาถึงขนาด ย้ำนะคะ ถึงขนาดทำให้ไม่สามารถปักปันเขตแดนสำเร็จได้หรือไม่ ข้อเท็จจริงยังไม่ปรากฎ เพราะยังไม่มีการปักปันเขตแดนและรู้ชัดว่าไม่อาจทำได้สำเร็จ ดังนั้น การบอกเลิกสัญญาด้วยเหตุนี้จึงไม่อาจกระทำได้ แต่หากว่ามีการตั้งคณะกรรมการปักปันเขตแดนแล้ว แต่ไม่สามารถเข้าไปปักปันได้ กรณีนี้อาจจะเกิดเงื่อนไขให้บอกเลิกสัญญาได้

เงื่อนไขของการเกิดภาวะสงคราม ซึ่งหากไทยทำสงครามกับกัมพูชา เอ็มโอยูจะถูกยกเลิกไปโดยเงื่อนไขนี้ แต่ถามว่าคุ้มหรือไม่ ข้าวจะยากหมากจะแพง ภาษีจะต้องขึ้น เพราะต้องระดมเงินไปซื้ออาวุธทำสงคราม และบำรุงกำลังพล (ตามมีตามเกิด)

ทางออกของเรื่องนี้จึงควรเดินหน้าปักปันเขตแดน และหากไม่สามารถปักปันได้เพราะเหตุคู่สัญญาเข้าขัดขวางจึงจะเกิดเงื่อนไขในการเลิกสัญญาต่อไป