ผิดสัญญาหมั้น และค่าทดแทนความเสียหายกรณีผิดสัญญาหมั้น

การผิดสัญญาหมั้น

มาตรา 1438 การหมั้นไม่เป็นเหตุที่จะร้องขอให้ศาลบังคับให้สมรสได้ถ้าได้มีข้อตกลงกันไว้ว่าจะให้เบี้ยปรับในเมื่อผิดสัญญาหมั้นข้อตกลงนั้นเป็นโมฆะ

มาตรา 1439 เมื่อมีการหมั้นแล้ว ถ้าฝ่ายใดผิดสัญญาหมั้นอีกฝ่ายหนึ่งมีสิทธิเรียกให้รับผิดใช้ค่าทดแทน ในกรณีที่ฝ่ายหญิงเป็นฝ่ายผิดสัญญาหมั้นให้คืนของหมั้นแก่ฝ่ายชายด้วย

มาตรา 1440 ค่าทดแทนนั้นอาจเรียกได้ ดังต่อไปนี้

(1) ทดแทนความเสียหายต่อกายหรือชื่อเสียงแห่งชายหรือหญิงนั้น

(2) ทดแทนความเสียหายเนื่องจากการที่คู่หมั้น บิดามารดาหรือบุคคลผู้กระทำการในฐานะเช่นบิดามารดาได้ใช้จ่ายหรือต้องตกเป็นลูกหนี้ เนื่องในการเตรียมการสมรสโดยสุจริตและตามสมควร

(3) ทดแทนความเสียหายเนื่องจากการที่คู่หมั้นได้จัดการทรัพย์สิน หรือการอื่นอันเกี่ยวแก่อาชีพหรือทางทำมาหาได้ของตนไปโดยสมควรด้วยการคาดหมายว่าจะได้มีการสมรส

ในกรณีที่หญิงเป็นผู้มีสิทธิได้ค่าทดแทน ศาลอาจชี้ขาดว่าของหมั้นที่ตกเป็นสิทธิแก่หญิงนั้นเป็นค่าทดแทนทั้งหมด หรือเป็นส่วนหนึ่งของค่าทดแทนที่หญิงพึงได้รับ หรือศาลอาจให้ค่าทดแทนโดยไม่คำนึงถึงของหมั้นที่ตกเป็นสิทธิแก่หญิงนั้นก็ได้

อธิบาย การผิดสัญญาหมั้น คือการที่คู่หมั้นฝ่ายหนึ่งปฏิเสธไม่ยอมสมรสกับคู่หมั้นอีกฝ่ายหนึ่ง ฝ่ายที่ถูกปฏิเสธจะฟ้องบังคับให้อีกฝ่ายหนึ่งยอมสมรสกับตนไม่ได้ หรือหากมีการตกลงกันว่าจะให้เบี้ยปรับแก่กันหากมีการผิดสัญญาหมั้นให้ข้อตกลงนั้นเป็นโมฆะ เพื่อป้องกันมิให้ชายหญิงจำใจต้องสมรสกันเนื่องจากกลัวว่าต้องถูกบังคับเบี้ยปรับ

แต่หากมีการผิดสัญญาหมั้นกฎหมายให้สิทธิแก่คู่หมั้นเรียกให้รับผิดใช้ค่าทดแทนได้ และในกรณีที่ฝ่ายหญิงเป็นฝ่ายผิดสัญญาหมั้นให้คืนของหมั้นแก่ฝ่ายชายด้วย

83/2542 การที่โจทก์จะมีสิทธิเรียกค่าสินสอดทองหมั้นและค่าทดแทนค่าใช้จ่ายในการแต่งงานคืนจากจำเลยได้นั้น ต้องเป็นกรณีที่มีการหมั้นแล้ว แต่ไม่มีการสมรสโดยเป็นความผิดของจำเลยตาม ป.พ.พ. ม. 1437 วรรคสาม,1439 และ 1440(2) เมื่อปรากฏว่าโจทก์จำเลยได้แต่งงานกันตามประเพณีและจดทะเบียนสมรสกันแล้ว โจทก์จึงไม่มีสิทธิเรียกค่าสินสอดทองหมั้นและค่าทดแทนค่าใช้จ่ายในการแต่งงานคืนจากจำเลยได้เพราะมิใช่กรณีจำเลยผิดสัญญาหมั้น

3319/2525 โจทก์ จำเลย หมั้นกันโดยตกลงกำหนดวันทำการสมรสกันในเดือน 12 ต่อมาโจทก์ขอเลื่อนไป แต่แล้วโจทก์ก็มิได้มาสมรสกับจำเลยกลับบอกให้รอต่อไปโดยไม่ได้ติดต่อกลับมาอีก ฝ่ายจำเลยได้เตือนแล้วจนเวลาล่วงเลยไป 6 ปี จำเลยจึงไปสมรสกับชายอื่น เมื่อ โจทก์มิได้นำพาจะสมรสกับจำเลย ถือว่าโจทก์เป็นผู้ผิดสัญญาหมั้น ล. ไม่จำต้องคืนของหมั้น

3366/2525 โจทก์ จำเลย ได้หมั้นกันและอยู่กินกันเป็นสามี ภรรยา แต่จำเลยไม่ยอมไปจดทะเบียนสมรสกับโจทก์ จำเลยจึงเป็นฝ่ายผิดสัญญาหมั้น โจทก์ย่อมมีสิทธิเรียกให้จำเลยรับผิดค่าทดแทน ตามมาตรา 1439 1440

5937/2533 โจทก์หมั้นและแต่งงานตามประเพณีกับจำเลยที่ 1 (ญ) แต่จำเลยที่ 1 อยู่กับโจทก์เพียง คืนเดียวโดยมิได้มีการร่วมประเวณีกัน เพราะจำเลยอ้างว่าเหนื่อยขอผัดเป็นพรุ่งนี้ วันรุ่งขึ้น จำเลยที่ 1 ออกจากบ้านไปไม่กลับมาอยู่กินกันอีกเลยโดยไม่ปรากฏสาเหตุ โจทก์ออกตามหาตลอดมาแต่ไม่พบ จำเลยที่ 1 เคยแสดงท่าทีไม่อยากกลับไปแต่งงานกลับโจทก์ ดังนี้มีพฤติการณ์เช่นนี้น่าเชื่อว่าจำเลยที่ 1 หลบหนีไม่ยอมจดทะเบียนสมรสกับโจทก์ จำเลยทั้งสามจึงเป็นฝ่ายผิดสัญญาหมั้นต้องคืนของหมั้นและสินสอดให้แก่โจทก์

2165/2538 การที่โจทก์ทำการหมั้นและแต่งงานตามประเพณีกับจำเลยที่ 1 โจทก์โจทก์ย่อมต้องการจดทะเบียนสมรสกับจำเลยที่ 1 ให้ถูกต้องตามกฏหมายจากการที่โจทก์ชวนจำเลยที่ 1 ไปจดทะเบียนหลายครั้งหลังจากวันแต่งงาน ฉะนั้นการที่ ล. 2-3 4 ซึ่งเป็นบิดา มารดา และพี่ชายจำเลยที่ 1 ไล่โจทก์ออกจากบ้านแล้วจำเลยที่ 1 ก็มิได้กระทำการอย่างใดเพื่อให้โจทกกลับมาอยู่กับจำเลยอีก ดังนี้ จำเลยเป็นผู้ผิดสัญญาหมั้น

ค่าทดแทนความเสียหายอาจเรียกได้ดังนี้

(1) ต่อกายหรือชื่อเสียแห่งชายหรือหญิงนั้น

- ชายหรือหญิงคู่หมั้นเท่านั้นที่เรียกได้ สิทธิเช่นนี้เป็นสิทธิเฉพาะตัวไม่เป็นมรดก

(2) ทดแทนความเสียหายเนื่องจากการที่คู่หมั้น บิดา มารดา หรือบุคคลผู้กระทำกระทำการในฐาน

เช่นบิดามารดาได้ใช้จ่ายหรือต้องตกเป็นลูกหนี้เนื่องในการเตรียมการสมรสโดยสุจริตและตามควร

945/2491 ค่าใช้จ่ายที่เสียไปในการแต่งงานไม่ถือว่าเป็นค่าใช้จ่ายในการเตรียมการสมรส

90/2512 ค่าใช้จ่ายในการเลี้ยงดูกันในวันทำพิธีแต่งงานไม่ใช่ค่าใช้จ่ายในการเตรียมการสมรสอันจะเรียกค่าทดแทนได้

ค่าเสื้อผ้า (ชุดแต่งงาน) เป็นค่าใช้จ่ายในการเตรียมการสมรส เรียกค่าทดแทนได้

2165/2538 ผ้ารับไหว้ไม่ใช่ค่าใช้จ่ายในการเตรียมการสมรส

(3) ค่าทดแทนความเสียหายเนื่องจากการที่คู่หมั้นได้จัดการทรัพย์สิน หรือการอื่นอันเกี่ยวกับอาชีพหรือทางทำมาหาได้ของตนไปโดยสมควรด้วยการคาดหมายว่าจะได้มีการสมรส

3366/25 หลังจากแต่งงานแล้ว โจทก์ได้ลาออกจากงานบริษัท เมื่อจำเลยไม่ยอมจดทะเบียนสมรส โจทก์ย่อมมีสิทธิเรียกค่าทดแทนความเสียหายในการที่ไม่ได้ทำงานดังกล่าวได้ แต่เมื่อต่อมาโจทก์ได้เข้าทำงานใหม่ แม้จะลาออกจากงานอีกครั้งหนึ่ง ก็มิใช่ด้วยการคาดหมายว่าจะได้มีการสมรสใหม่ในระยะนั้นทั้งสองฝ่ายขัดแย้งกันอย่างรุนแรงจนเป็นที่เห็นได้ว่า ไม่อาจจะจดทะเบียนสมรสกันได้แน่นอนจึงไม่กำหนดค่าทดแทนในตอนนี้ให้แก่โจทก์