แบบแห่งการสมรส และข้อห้ามในการสมรส

แบบแห่งการสมรส

ตามกฎหมายไทย บรรพ 5 ใหม่ (ปัจจุบัน) การสมรสจะต้องมีการจดทะเบียนเท่านั้นตาม 1457 ไม่จำเป็นต้องมีพิธีการอย่างอื่น แต่กฎหมายบางประเทศกำหนดพิธีการเป็นสำคัญ ซึ่งเราจะได้ศึกษาต่อไป

การจดทะเบียนสมรสสามารถกระทำได้โดยยื่นคำร้องขอต่อนายทะเบียน เมื่อได้รับคำร้องดังกล่าวแล้วนายทะเบียนจะต้องจดทะเบียนสมรสให้ เว้นแต่จะเข้าหลักเกณฑ์ข้อห้ามสมรสตามที่ได้กล่าวมาแล้ว การจดทะเบียนจะต้องกระทำด้วยตัวเองมอบอำนาจไม่ได้

มาตรา 1448 การสมรสจะทำได้ต่อเมื่อชายและหญิงมีอายุ 17 ปีบริบูรณ์แล้ว แต่ในกรณีที่มีเหตุอันสมควร ศาลอาจอนุญาตให้ทำการสมรสก่อนนั้นได้

หากชายหญิงฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งหรือทั้งสองฝ่ายฝ่าฝืนเงื่อนไขการสมรส การสมรสนั้นเป็นโมฆียะตาม 1503 ผู้มีส่วนได้เสียคือบิดามารดาและตัวชายหญิงนั้นเองมีสิทธินำคดีขึ้นสู่ศาลขอให้เพิกถอนการสมรสได้ตาม 1504 หากมิได้เพิกถอนจนชายหญิงมีอายุครบ 17 ปีบริบูรณ์ หรือหญิงมีครรภ์ขึ้นก่อนหญิงอายุครบ 17 ปี การสมรสนั้นสมบูรณ์มาตั้งแต่เวลาที่สมรสจะขอให้ศาลพิพากษาเพิกถอนอีกไม่ได้

ข้อสังเกต ในเรื่องการสมรสที่ฝ่าฝืนอายุนี้จะขอความยินยอมจากผู้ใช้อำนาจปกครองก็ไม่ได้ แต่ร้องขอต่อศาลได้

ถ้ามีเหตุอันสมควร เช่นหญิงอายุ 16 ปี มีครรภ์แล้วศาลจะอนุญาตให้ทำการสมรสก่อนอายุครบ 17 ได้เพื่อบุตรที่เกิดขึ้นจะได้มีกฎหมายรับรอง

ข้อห้ามสมรส

มาตรา 1449 การสมรสจะกระทำมิได้ถ้าชายหรือหญิงเป็นบุคคลวิกลจริตหรือ เป็นบุคคลซึ่งศาลสั่งให้เป็นคนไร้ความสามารถ

มาตรา 1450 ชายหญิงซึ่งเป็นญาติสืบสายโลหิตโดยตรงขึ้นไปหรือลงมาก็ดี เป็นพี่น้องร่วมบิดามารดาหรือร่วมแต่บิดาหรือมารดาก็ดี จะทำการสมรสกันไม่ได้ ความเป็นญาติดังกล่าวมานี้ให้ถือตามสายโลหิตโดยไม่คำนึงว่าจะเป็นญาติโดยชอบด้วยกฎหมายหรือไม่

มาตรา 1451 ผู้รับบุตรบุญธรรมและบุตรบุญธรรมจะสมรสกันไม่ได้

(ถ้าฝ่าฝืนการสมรสก็สมบูรณ์ แต่ความเป็นบุตรบุญธรรมกับผู้รับบุตรบุญธรรมย่อมเป็นอันยกเลิกไปตาม 1598/32)

มาตรา 1452 ชายหรือหญิงจะทำการสมรสในขณะที่ตนมีคู่สมรสอยู่ไม่ได้

มาตรา 1453 หญิงที่สามีตายหรือที่การสมรสสิ้นสุดลงด้วยประการอื่นจะทำการสมรสใหม่ได้ต่อเมื่อการสิ้นสุดแห่งการสมรสได้ผ่านพ้นไปแล้วไม่น้อยกว่า 310 วัน เว้นแต่

(1) คลอดบุตรแล้วในระหว่างนั้น (รวมถึงการแท้งด้วย)

(2) สมรสกับคู่สมรสเดิม

(3) มีใบรับรองแพทย์ประกาศนียบัตรหรือปริญญาซึ่งเป็นผู้ประกอบการรักษาโรคในสาขาเวชกรรมได้ตามกฎหมายว่ามิได้มีครรภ์หรือ

(4) มีคำสั่งของศาลให้สมรสได้

หมายเหตุ 310 วันในที่นี้หมายถึง

1. กรณีสามีถึงแก่ความตาย นับแต่วันตายของสามี

2. กรณีหย่าขาดจากสามี ถ้าเป็นการหย่าโดยความยินยอมของทั้งสองฝ่ายให้นับแต่วันจดทะเยียนการหย่า ถ้าหย่าโดยคำพิพากษานับแต่คดีถึงที่สุด

3. กรณีเพิกถอนการสมรสที่เป็นโมฆียะ หรือศาลพิพากษาว่าการสมรสเป็นโมฆะให้นับแต่คดีถึงที่สุด

(ถ้ามีการฝ่าฝืนการสมรสนั้นก็สมบูรณ์ ถ้ามีบุตรเกิดขึ้นภายใน 310 วัน ให้สันนิษฐานไว้ก่อนว่าเป็นบุตรโดยชอบด้วยกฎหมายของชายผู้เป็นสามีคนใหม่ 1537)

มาตรา 1454 ผู้เยาว์จะทำการสมรสให้นำความในมาตรา 1436 มาใช้บังคับโดยอนุโลม (อายุเกิน 17แต่ไม่ถึง 20)

มาตรา 1455 การให้ความยินยอมโดยให้ทำการสมรสจะกระทำได้แต่

(1) ลงลายมือชื่อในทะเบียนขณะจดทะเบียนสมรส

(2) ทำเป็นหนังสือแสดงความยินยอมโดยระบุชื่อผู้จะสมรสทั้งสองฝ่ายและลงลายมือชื่อของผู้ให้ความยินยอม

(3) ถ้ามีเหตุจำเป็น จะให้ความยินยอมด้วยวาจาต่อหน้าพยานอย่างน้อยสองคนก็ได้

ความยินยอมนั้น เมื่อให้แล้วถอนไม่ได้

มาตรา 1458 การสมรสจะทำได้ต่อเมื่อชายหญิงยินยอมเป็นสามีภริยากันและต้องแสดงการยินยอมนั้นให้ปรากฏ โดยเปิดเผยต่อหน้านายทะเบียนและให้นายทะเบียนบันทึกความยินยอมนั้นไว้ด้วย

มาตรา 1459 การสมรสในต่างประเทศระหว่างคนที่มีสัญชาติไทยด้วยกัน หรือฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งมีสัญชาติไทย จะทำตามแบบที่กำหนดไว้ตามกฎหมายไทยหรือกฎหมายแห่งประเทศนั้นก็ได้

ในกรณีที่คู่สมรสประสงค์จะจดทะเบียนตามกฎหมายไทยให้พนักงานทูตหรือกงสุลไทยเป็นผู้รับจดทะเบียน

มาตรา 1460 เมื่อมีพฤติการณ์พิเศษซึ่งไม่อาจทำการจดทะเบียนสมรสต่อนายทะเบียนได้ เพราะชายหรือหญิงฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งหรือทั้งสองฝ่ายตกอยู่ในอันตรายใกล้ความตายหรืออยู่ในภาวะการรบหรือสงครามถ้าชายและหญิง

นั้นได้แสดงเจตนาจะสมรสกันต่อหน้าบุคคลซึ่งบรรลุนิติภาวะที่อยู่ ณ ที่นั้นแล้วให้บุคคลดังกล่าวจดแจ้งการแสดงเจตนาขอทำการสมรสของชายและหญิงนั้นไว้เป็นหลักฐาน และต่อมาชายหญิงได้จดทะเบียนสมรสกันภายใน 90วันนับแต่วันที่อาจทำการจดทะเบียนต่อนายทะเบียนได้ โดยแสดงหลักฐานต่อนายทะเบียนและให้นาทะเบียนจดแจ้งวัน เดือน ปี สถานที่ที่แสดงเจตนาขอทำการสมรสและพฤติการณ์พิเศษนั้นไว้ในทะเบียนสมรส ให้ถือว่าวันแสดงเจตนาขอทำการสมรสต่อบุคคลดังกล่าวเป็นวันจดทะเบียนสมรสต่อนายทะเบียนแล้ว

ความในมาตรานี้มิให้ใช้บังคับถ้าหากจะมีการสมรสในวันแสดงเจตนาขอทำการสมรส การสมรสนั้นจะตกเป็นโมฆะ การสมรสระหว่างบุตรบุญธรรมกับผู้รับบุตรบุญธรรม

กรณีที่ผู้รับบุตรบุญธรรมและบุตรบุญธรรมสมรสกัน การสมรสสมบูรณ์ ไม่เสียไป ไม่เป็นโมฆะหรือโมฆียะแต่อย่างใด

ตัวอย่าง นายดำ จดทะเบียนรับ ด.ญ.แดง เป็นบุตรบุญธรรม ต่อมาเมื่อ ด.ญ. แดง โตขึ้น นายดำ ประสงค์จะแต่งงานกับ ด.ญ.แดง และจดทะเบียนสมรสให้ถูกต้องตามกฎหมาย ให้วินิจฉัยว่านายดำ สามารถกระทำได้หรือไม่ เป็นกรณีที่กฎหมายห้ามไว้หรือไม่ และจะมีผลเป็นอย่างไร

พิจารณาจากบทบัญญัติแห่ง ปพพ.
มาตรา 1451 ผู้รับบุตรบุญธรรมและบุตรบุญธรรมจะสมรสกันไม่ได้
มาตรา 1494 การสมรสจะเป็นโมฆะก็แต่เฉพาะที่บัญญัติไว้ในหมวดนี้
มาตรา 1495 การสมรสที่ฝ่าฝืน มาตรา 1449 มาตรา 1450 มาตรา 1452 และ มาตรา 1458 เป็นโมฆะ
มาตรา 1598/32 การรับบุตรบุญธรรมย่อมเป็นอันยกเลิกเมื่อมีการ สมรสฝ่าฝืน มาตรา 1451

นายดำ จดทะเบียนรับ ด.ญ.แดง เป็นบุตรบุญธรรม นายดำจึงเป็นผู้รับบุตรบุญธรรมและ ด.ญ.แดงเป็นบุตรบุญธรรมของนายดำตามกฎหมาย บุตรบุญธรรมและผู้รับบุตรบุญธรรมจะสมรสกันไม่ได้ หากนายดำประสงค์จะสมรสกับ ด.ญ.แดง นิติกรรมการรับบุตรบุญธรรมที่นายดำได้ทำไว้นั้นเป็นอันต้องยกเลิกกันไป นายดำและ ด.ญ. แดง จึงไม่ใช่บุตรบุญธรรมและผู้รับบุตรบุญธรรมกันอีกต่อไป
อย่างไรก็ดี กฎหมายมิได้บัญญัติให้การสมรสที่ฝ่าฝืนต่อการรับบุตรบุญธรรมนั้นเป็นโมฆะ ดังนั้น จึงไม่ใช่กรณีที่กฎหมายห้ามทำการสมรส การสมรสของนายดำและด.ญ.แดงจึงสมบูรณ์